TEKNİK      ANTRENMAN

                                                                                             

 

*Uğur DÜNDAR            *Mete YAZICI           *Seyhan HASIRCI

(*) 9 Eylül  Üniversitesi Beden Eğitimi ve  Spor  Yüksekokulu

 

 

    Teknik antrenman kavramı, teknik ve antrenman kavramlarının birleşmesi ile ortaya çıkmıştır. Bu kavramların anlamlarının belirlenmesi teknik antrenmanın niteliğini belirlemede yol göstericidir.

    “Antrenman; belirli bir verim durumuna yönelmiş planlı bir süreçtir. Verim durumu ise kondisyonel-koordinatif yetiler,psikolojik yapı ve bireysel özelliklerin bir bütünlük içerisinde   etkileşiminin   oluşturduğu  bir  sonuçtur .  Bu verim durumunun müsabakalarda üst düzeye çıkartılması ise antrenmanlar ile yönlendirilir”(4).

    İkinci kavram olan teknik kolayca açıklanamaz , genel olarak teknik  kavramından,

belirlenmiş bir görev için bütün olanak ve yöntemlerin sistematik olarak düzenlenmesi anlaşılır. Brockhous, G. (1973), teknik kavramını,“Doğa yasaları göz önüne alınarak bütün  araç  ve  kuvvetler  göz önüne  alınarak belirlenmiş  hedefe  doğru  yöntemlerin yaratıcı ve aktarıcı bir biçimde düzenlenmesidir” diye tanımlamakta ve teknik antrenman kavramının niteliğini belirlemek içinde bu kavramları şöyle açıklamaktadır:

    “ 1- Aktarım: Belirli  bir  hedefe  yönelik  olarak  araç ve  kuvvetlerin ,  yöntemler aracılığıyla aktarımıdır.

    “ 2- Yaratıcı Oluşturum: Bu yöntemlerin teknik antrenman  içinde  kullanılmasıdır” (4).

    “Her sporsal  teknikte , geçmişten bilgi ve deneyim aktarıldığı görülür,  bu nedenle,

bu deneyimlerin arttırılması gerekmektedir.Bu eylem boyutunda her antrenör ve sporcu başarılı  sporcuların  spor  tekniksel  davranışlarını ya  da ideal  tekniklerini  kopye ederler” (Lehnertz-1988) (4). Bu teknik  kavramları  yorumlanırken bir taraftan  deneyimlerin aktarılması, diğer taraftan yaratıcı bir yapılanmanın gerekliliği ortaya çıkar.

    Antrenman süreci yalnızca fiziksel verim faktörünün düzeltilmesi değil, buna bağlı olarak  teknik becerinin de  geliştirilmesidir.   Motorik temel  özelliklere bağlı  olarak tekniğin ihmal edilmesi fiziksel kondisyona etki eder. Tekniğin önemi spor disiplinlerine görte değişiktir. Kesinlik ve ifade içeren spor disiplinlerinde (Buz pateni, cimnastik) üst düzeyde teknik  uygulama  gerektirir. Çabuk  kuvvetin  gerekli  olduğu spor dallarında, çabukluk  zaman  akışı ve maksimal  kuvvet  içerilmesi  nedeniyle  teknik önemli ölçüde gereklidir. Mücadele  sporlarında  ve  oyun  sporlarında  teknik  önemli ölçüde   gereklidir.  Mücadele   sporlarında  ve  oyun  sporlarında   teknik ,  kompleks mücadele ve oyun pozisyonlarının çözümüne  etki eder. Dayanıklılık  gerektiren  spor branşlarında ise teknik öncelikle ekonomik fonksiyondur.

    Sportif  uygulama etkinliğinde , verim  yükseltilmesinde  yoğun bir teknik eğitimin gerekli olduğu bilinmektedir.

    Tekniğin çeşitli spor dallarındaki anlamı çizelge 1’de gösterilmiştir.

 

 

             Çizelge 1- Tekniğin çeşitli spor dallarındaki anlamı  (Mühlfriedel)  (5)    

 

 Spor dalı Gur.       Spor Dalı          Karakteri              Kondisyon Ağır.             Tekniğin Anlamı                                                                                                                                                   

 Çabuk Kuv.             Sprint,Atma       Yüksek hız             Maksimal ve Çabuk         Yoğun güç kul-                                                                                                  

  Sporları                   Atlama               maksimal güç         kuvvet ön planda              ve en                                                                                                      

                                  Halter                                                                                               yüksek hız

                                                                                                                                            yalnızca elverişli 

                                                                                                                                            hareket koordinas-

                                                                                                                                            yonu, yani iç ve

                                                                                                                                            dış güçlerin en

                                                                                                                                             uyumlu

                                                                                                                                            çalışmaları ve

                                                                                                                                            ekonomik kas

                                                                                                                                            yönlendirilmesi

                                                                                                                                            sonucu elde

                                                                                                                                             edilebilir.

 

Dayanıklılık           Orta ve uzun          Yüksek aerob        Aerob dayanıklılık            Elverişli hareket      

Sporları                  mes. Kayak muk.   anaerob daya-       anaerob day.statik           yönlerinin,yani

                               Kürek, Bisiklet       nıklılığının             ve dinamik kas gücü          fonksiyonel kas

                               Yüzme.                   Birleşimi                 dayanıklılığı ön planda      ve hareket

                                                                                                                                             Kullanımıyla

                                                                                                                                             ekonomik veopti-

                                                                                                                                              mal dayanıklılık

                                                                                                                                               çalışmaları

                                                                                                                                                yapılabilir.

 

Kombine                A. Jimnastik,           Hareket kombi-      Kas gücü, anaerob                Ritim, akıcılık

Hareket                  Buz Pateni                nasyonu, ifade      dayanıklılık ve esneklik        harmoni,

Sporları                  R. Jimnastik             ve kondisyonel      tekniğin oluşturulmasında   esneklik denge

                                                                Yeteneklerin             belirli bir rol oynarlar.           gibi hareket ö-

                                                                 Birleşimi                                                                    zelliklerinin

                                                                                                                                                    ve koordinatif

                                                                                                                                                    yeteneklerin

                                                                                                                                                    ağırlıklı rolü

                                                                                                                                                    vardır.

 

Oyun ve                  Tenis,Judo              Teknik,kondisyon      Kuvvet, çabukluk             Kuvvet ve ça-

Mücadele                Futbol,Boks            ve taktik birleşimi      esneklik,anaerob                buk kullanımı-

Sporları                                                                                           dayanıklılığın                     nın Spesifik

                                                                                                        Büyük önemi vardır.          Teknik yoluy-

                                                                                                                                                      la yükseltil-

                                                                                                                                                      mesi(hareket

                                                                                                                                                      dizilerinin e-

                                                                                                                                                       konomikleşti-

                                                                                                                                                       rilmesinin ya-

                                                                                                                                                       nı sıra kuv-

                                                                                                                                                       vet uygula-

                                                                                                                                                       malarının

                                                                                                                                                       maksimal

                                                                                                                                                       kullanımı)

 

 

SPORTİF TEKNİĞİNİN ÖLÇÜTLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Teknik antrenmanın içinde bulunan beceri düzeyi ve ulaşılması gereken motorik hedeflere eşitlenmesi gerekir.Ulaşılması gereken hedef sporcunun gelişim durumuna

bağlıdır.Tüm hareket oluşumunda , bilimsel olarak gelişimin ilk adımın bir teknik modelin seçilmesi ve uygulamaya konulmasıdır.Hareketin nicel yönden, biomekaniksel belirlemesinde dinamik kavramlar söz konusudur. Kinamatik özellikler hareket akışının zaman ve alan içerisinde örneğin; uzunluk özelliği (adım uzunluğu, savunma yolunun uzunluğu ) ve kat edilen yol özellikleridir ( eklem açısı, sıçrama açısı gibi ). Bunlar aşağıdaki sıraya göre incelenir.

    1.Hareket bölümlerinin ayrıştırılması:Örneğin; koşu, sıçrama, uçuş, iniş.

    2.Zaman özelliği aracılığıyla hareket bölümlerinin doldurulması: zaman özellikleri hareket bölümlerinin sürelerini içerir.Örneğin; sıçrama öncesi koşu

bölümünün süresi gibi.

    3.Uzunluk ve yol özelliğinin :örneğin; uzun atlamada sondan bir evvel ve son adımın uzunluğu gibi.

    4.Vücut özelliğinin incelenmesi:

    Dinamik özellikler hareket açısının, kuvvet açısından dinamik ve zamansal olarak incelemesidir.Burada özellikle frenleme ve savunma kuvvetiyle dönüş noktası

söz konusudur.

    1.Savunma yolu  ( savunma yolunun uzunluğu ve formu )

    2.Kuvvet ve frenleme ( örneğin; uzun atlamada patlayıcı bir sıçrama yapabilmek için dayanma safhası ve amortisasyon ile sıçramaya geçme ).

    3.Bölümsel amaçların koordinasyonu, savunma hareketinin zamansal uygunluğu, örneğin ; sıçrama bacağının basışı, savunma bacağının – kolların uzun atlamadaki hareketi.

    4.Kuvvet veya dönüş noktası; örneğin, uzun atlamada yatayda kazanılan hızın tahtaya basış ve sıçrama anında yataydan açısal bir yüksekliğe aktarılması, kuvvetin

hızın transferi. Spor tekniğin yapısı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

    Çizelge 2 : Spor tekniğinin özellikleri (Martin’e göre) (3).

                                               

  SPORTİF TEKNİK

 

                                                Branşa uygun karakterleştiriliş.

 

    

       BÖLÜM YAPISI

 

Alan-Zaman

Düzenleme

 

 

                                ve

 

Dinamik-Zamansal

       Düzenleme

 

   En Önemli Özellikleri                                                               En Önemli Özellikleri  

*Zaman özelliği                                                                       *Optimal savurma yolu       

*Uzunluk ve yol özellikleri                                                       *Frenleme ve itme kuvveti

*Sürat özelliği                                                                         *Koordinasyon ve kısmi

                                                                                                 güdüleme.

                                                                                               *Dönüş noktaları.

 

    Tekniğin Sınıflandırılması

    Spor etkinlikleri aşağıda belirlenen teknik sınıflandırmalara ayrılmıştır:

    -Tek ve/veya çoklu teknik

    -Verim /müsabaka durumuna göre sürekli veya değişebilir teknik.

    Bu sınıflandırma şunlardır:

    1-Tek bir tekniğin uygulamayı belirlediği ve sürekli bir teknik modele dayalı sporlar. Uygulamanın yapısında ona bağlı olarak kalıcıdır.Bu kategoriye saha ve pist

sporlarının pek çoğu girer.

    2-Çoklu tekniğin tüm verimi ve müsabaka yapısını belirlediği sporlarda göreceli olarak süreklidir.Belirli teknikler arasında, teknik modelin benzerliği vardır; fakat her bir teknik ayrımsanabilir şekilde çok farklıdır.Bu kategoriye jimnastik, dans, buz pateni, dalma gibi sporlar girer.

    3-Çoklu teknikler hızla değişen müsabaka yapıları içinde gerekli olabilir, sporcular müsabakanın değişen koşullarını karşılayabilecek diğer doğru teknikleri seçmelidirler. Bu kategoriye tüm takım sporları mücadele sporları ( rakiple temas olan  ), denizcilik, tırmanma, golf, kano gibi sporlar girer.Buradan görülüyor ki teknik eğitimin gelişmesi her sınıflandırma için değişik bir yöntem izlemelidir. Fakat teknik eğitim için tüm spor dallarında şu sıralamayı yapabiliriz:

    -Kapalı bir ortamda tekniği geliştirmek ( çevre ve müsabaka engeli olmaksızın ).

    -Açık bir ortamda belli bir süreçte tanışmak ( daha fazla çeşitlilik ).

    -Müsabakanın gelişen yoğunluğuyla tanılamak.

    Teknikleri genellediğimiz zaman ana sorun, antrenman biliminin çok sayıda spor dalının tekniklerini ve onların binlerce değişik çeşidinin düzenlemesini yapıp teknik

antrenman için genelleme yapıp yapamayacağıdır. Bazı çalışmalarda çok sayıda özel teknik, bir çizelge içerisinde toplanmış ve teknik grupların çeşitli özellikleri birlikte değerlendirilmiştir.Mechling teknik grupları şu şekilde sistematize etmiştir:

    “Beceri tiplerini 4 grupta ayrımlaştırır; dönüşümlü ya da dönüşümsüz (zyklik, azyklik ), karakter ve kapalılık ( sürekli kalan durumlarda beceri uygulaması ), açıklık

( koşulların sürekli değiştiği ve çoğu zaman önceden kestirilemediği ) koşullarında geçerlidir.

1.      Tip Beceri : Kapalı bir beceri, sürekli kalan bir durumda dönüşümlü ( serbest yüzme ) ya da dönüşümsüz ( gülle atma ) hareket akışı.

2.      Tip Beceri :  Sürekli aynı kalan çevre koşullarında bütün hareket akışının parçalarının birleştirildiği koşullar ( jimnastik, kule atlama ).

3.      Tip Beceri : Açık beceri çok sağlam temel yapı buna karşılık standart olmayan koşullarda uygulama ( kayak ve tüm dalları ).

4.      Tip Beceri : Açık beceri tipi, spor oyunlarında ya da mücadele sporlarında görüldüğü gibi beceriler hem tek başına hem de izole edilmiş bir biçimde

                          gözükür.” (4).

    Bu saptanmış modellerden teknik antrenman için aşağıdaki ilkeler geliştirilmiştir;

    “Bütün özel teknikler, dönüşümlü ya da dönüşümsüz, kapalı ya da açık olsun temel teknik üzerine kurulurlar.Bunun anlamı ise otomatikleştirilmiş becerilerin hareket kombinasyonları içerisinde değişen koşullarda bile temel işlevlerini yaptıklarıdır. Bu ilkenin spor alanına uygulaması ise bu becerilerin ‘Driller’ biçiminde antrenmana uyarlanması ve değişik koşullarda uygulanması ile gerçekleşir.” (4)

    Teknik sınıflandırma her tekniğin amacı düşünülerek de yapılabilir. Bu konuda Dyatchkov şunları önermiştir:

    “1-Sporun gerektirdiği modelde, kısa süre içinde yoğun kuvvet koordinasyonu gösteren sporun gerektirdiği madde gereksinimini karşılamaktır. Bu sprint, atma ve

atlama branşlarını kapsar.

    2-Dayanıklılık gelişimi ile optimal kuvvet aktarımına imkan vermek.

    3-Fiziksel yetilerin gelişiminde programda belirlenen hareket verimlerinin kesinlikle izinde olması gerekir. Bu jimnastik, trambolin, dalma ve artistik buz pateni dallarını kapsar.

    4-Sporcular ve ortamla ortak çalışma yapanlar, buna bağlı olan kompleks problemleri olan sporlarda çözümü kolaylaştırır. Bu takım oyunları, mücadele sporları, raket oyunları gibi dalları kapsar.

    Şurası da gayet açıktır ki sınıflandırma için bu çabalara karşın verilen bir aktivitenin, bu listelenen kategorilerden birden fazlasına da girdiği görülebilir. Bununla birlikte sporları sınıflandırmak, sporcunun planlanan temel teknik gelişimini kurmak için plan hazırlamaktır.

    Sonuç  olarak ; belirli  sporlarda, belirli  sporcu  için  tekniğin  özel   amacının antrenörce belirlenmesi yeterli olarak görülmektedir. Bu belirlendikten sonra

antrenöre, anatomi, biomekanik, psikoloji, sporun kuralları,o spordaki deneyim, sporcunun durumu ve bunun gibi bilgilerle teknik gelişmenin planını formülleştirmek kalır.”(1).

    TEKNİK ANTRENMANIN GENEL AMAÇLARI

    Teknik antrenmanın genel amaçları maddelersek;

    1-Sporcunun öğrenme ve verimliliğini yapılan spor branşı ile ilgili en etkili tekniğe yöneltmektir. Bu , antrenörün belirli bir düzeyde bilgi seviyesi , sporcunun var  olan potansiyel ve bunun gelişmelerine, başarıdan hoşlanan diğer sporculara kullanılan tekniklere, öğretim ve gelişim yöntemlerine vb. sahip olunmasını gerektirir. Kısacası antrenör, teknik ve biomekanik mode4lle sporcu üzerinde ve spor dalı ile ilgili sporcuyu başarıya götürecek bir yöntem hazırlamalıdır.

    2-Sporcuyu öğrendiği teknikle dengeli bir verime yöneltmektir. Bu sporcunun verilen teknikte uygulamasının zorunlu olduğu hareketleri gerektirir. Bir sporcu öğrenmeyi mükemmelleştirmek için bütün koşulları zorlamalıdır. Öğrenme eylemini olumsuz etkileyen faktörlerin neler olduğunu da öğrenme eylemi içinde bulup düzeltmek gerekir.(örneğin; rüzgar ve havadan, spor araçlarından, deniz düzeyinden ,yüksek rakımdan, seyirciden,diğer sporculardan veya başka nedenlerden meydana gelen engellemeler olabilir.)

    3-Daha sonraki bir amaç da sporcunun kullandığı tekniğin yanı sıra gerektiği durumlarda kullanabileceği diğer tekniklerin de mükemmel düzeye getirilmesini

amaçlar.

    ÖĞRENME ve HAREKET EYLEMİNİN FİZYOLOJİK TEMELLERİ

    Öğrenme sürecinin anlaşılır olabilmesi için, bir hareket eyleminin uygulanması ve uygulamada oluşan hatların düzeltilmesi aşamalarından geçilmesi gerekir. Bir hare-

ket eylemi üç bölümde incelenir;        

 

    1.Bölüm-Eylem hedefinin ve hareket tasarısının saptanması ile eylem hazırlığı,

    2.Bölüm-Eylem kararı,

    3.Bölüm-Önceden düzenlenen programın uygulanmasıyla eylemin yapılması.

    Hareketin öğrenilmesinde ve düzeltilmesinde 1. ve 3. bölümlerin önemi büyüktür.

1. Bölüm, öğrenme sürecinde hareket tasarısının kesinleşmesi ve gerçekleştirme temelinin düzenlenmesi, 3. bölümde reafferenz sistemin düzeltme mekanizması

üzerindeki etkisinin geliştirilmesi söz konusudur. Reafferenz sistem kavramından, düzeltilen uygulamaların bütünlüğü içinde hareket etkinliklerinin ve hareket analizlerinin kapsadığı alan anlaşılır. Afferent, efferent ve reaaferent sistemlerin fonksiyonları aşağıdaki örnekte kısaca açıklanmıştır.

    Büyük beyinden gelen emir afferentlerden gelen uyarılara göre sentezlenir, omuriliğin ön boynuzundaki motorik efferentlere emir verir, bu efferent sinirler aracılığıyla kaslara uyarı verir. Aynı anda bu effrentler omurilikte toplanır. Reafferent düzeltmeler duruma bağlı olarak hareket eyleminden sonra devreye girerler. Bu sporcunun çabukluğuna ve verim durumuna bağlıdır. Bir tenisçinin sert bir şekilde ağın üstüne çarparak yönü değişen topu karşılaması buna örnek olarak verilebilir.

Tasarlanmış bir hareket eylemi içinde , değişik programlama yeteneği, başlangıçtaki öğrenme programı içinde değil, yüksek teknik düzeydeki verim sporcularını da adı geçen hareket eylemi bölümleri söz konusudur.

    Çizelge 3: Hareket Eylemi ve Düzenleme Mekanizması, (Martin’e göre) (3).

 

 

 

SÜRECEK

 

Yayına Hazırlayan : Onur ÖZKOPARAN